.jpeg)
⊙ નિપાત ⊙
→ ગુજરાતી ભાષાનાં વાક્યોમાં એવાં કેટલાંક ઘટકો આવે છે જે વિશેષણ, સંશા, ક્રિયાવિશેષણ કે ક્રિયાપદની સાથે એમના - અનુગ કે નામયોગીના રૂપ સાથે આવે છે. અને ભાર, આગ્રહ, વિનંતી, વિનય, આદર જેવી કેટલીક વિશિષ્ટ અર્થછાયાઓ દર્શાવે છે. આવા ઘટકોને કહે છે.
● નિપાતો નીચે મુજબના જોવા મળે છે.
૧. 'જ' : આ નિપાત ભારપૂર્વક કથન માટે વપરાય છે અને વાક્યના જંપદ સાથે આવે છે તેનું ભારપૂર્વક કથન થાય છેજેમ કે તમે જ મારી સાથે આવશો
૨ " "તો" : આ નિપાત પણ ભારપૂર્વક કથન માટે વપરાય છે "બીજુ નહિં તોપણ આ – એવા અર્થમાં વપરાય છે જેમ કે પથ્થરો બોલે તો બોલાની જુઓ.
૩. "ને " : આ આગ્રહ કે ખાતરી કરવાનો અર્થદર્શાવે છેજેમ કે રોકાવાના છો ને ?
૪. "ય", "પણ", "સુધ્ધાં" : આ નિપાતો અંતર્ભાવનો અર્થ બતાવે છે જેમ કે હા એટલું ય હું ન જાણું ? એણે ખાધું સુધ્ધા નહિ.
૫. "જી" : આ નિપાત આદર કે વિનય વાચક છે જેમ કે ઓહો ! ક્યાં ચાલ્યાં જી?
૬. "ખરું" : "ખરા"ના રૂપો અવધારણાવાચક નિપાત છે જેમ કે આવા વરસાદમાં મને ઉંઘ આવે ખરી ?
૭. "ફક્ત", "માત્ર", "કેવળ", "છેક" : સીમાવાચક કે અન્યવ્યાવર્તક તાનો અર્થ દર્શાવે છે. જેમ કે તેનો માત્ર ઉપયોગ કરી શકે છે, રાજા કેવળ સત્તાધીશ દંડદાતા નથી, પ્રજાનો બાપ પણ છે.
૮. "હો" : અનુમતિદર્શક નિપાત છે મને તે મળ્યો હતો, હો રાજન !
◐ નીચેના વાક્યોમાંથી નિપાત ઓળખી લખો ◐
ભાણી ભાદર નદીમાં રાત્રે જ કપડાં ધોતી હતી. – ‘જ’
આ માણસ કાંઈક જુદી જ માટીનો બનેલો છે. – ‘જ’
વૃધ્ધ બેંક માલિકે મિજબાની ગોઠવી હતી. - ‘જ'
દરેક ગુજરાતી ચંદનવાડી તો અચૂક જાય છે જ.- ‘તો, જ’
અમારી તૃપ્તિમાં ઊણપ પણ આવતી. – ‘પણ’
નાના ભાઈઓને ધ્યાનમાં લો છો ખરા ? - ‘ખરા’
આ હિન્દીનું યે એક નવું જ હતું. – ‘યે, જ’
મારે પણ તમારી સાથે જ આવવું પડશે. - ‘પણ’
ઓહો, ક્યાં ચાલ્યા જી ? – ‘જી’
હવે દિવાળી આડે માત્ર એક માસ બાકી છે. – ‘માત્ર’
આવા વરસાદમાં મને ઊંઘ આવે ખરી ? – ‘ખરી’
અંતે તું સાચું બોલ્યો ખરો –ખરો
તે તદ્દન નકામી વ્યક્તિ છે. – ‘તદ્દન’
ગુરુજી, અંદર આવુ કે ? - કે
તે તમે આવ્યા હોત તો ? – ‘તો’
બધાય દેવોને પોતાના અલગ અલગ વાહન છે. – ‘ય’
સ્ત્રીનો સ્વભાવ જન્મથી જ નઠારો કે ન સુધરે તેવો નથી- ‘જ’
તેમનું નામ પણ હું ભૂલી ગયો. – ‘પણ’
એના મૃદુભાષી સાથીદારોનો ઠપકો પણ ખમતો- પણ
બધે બધું પે’રવું જ એ લખી આપ્યું છે ? – ‘જ’
એને આવો પૂજન અર્ધ્ય જ ઘટે. – ‘જ’
શિવ થકી જીવ થયો એ જ આશે - જ
અંતે તો હેમનુ હેમ હોય – તો
ગ્રંથે ગરબડ કરી વાત નવ કરી ખરી- ય
હાથ અજમાવું એટલી જ વાર – જ
છોકરો મરેલો જ જન્મ્યો હતો -જ
અત્યારે એવી કલ્પનાઓ કરવાનોય અવકાશ ક્યાં હતો ? - ય
બાપુની વાત હું ક્યારેય ભૂલી શકતો નથી – ય
હવે હું જાતે જ વધારે વાંચી લઈ શકીશ - જ
એમણે મારા પત્રનો મને ખૂબજ સરસ જવાબ આપ્યો - જ
માનવજીવનમાં શોષણ માત્ર આર્થિક જ ચાલે છે. - માત્ર-જ
આ વાઈસરૉય પદ પણ એની આગળ પાણી ભરે. – ‘પણ’
હવે તો તમે નિશ્ચિંત બન્યાને ? – ‘તો, ને’
હા એટલું ય હું ન જાણું ? – ય ‘’
પાપી તો હું જ હતો. – ‘તો, જ’
તું પ્રવાસે જઈશ જ ? - જ’
તમે જ મારી સાથે આવશો. – ‘જ’
કામ કરનાર જ સુખી થાય. – ‘જ’
ચાલો, અમદાવાદ જઈશું ને ? – ‘ને’
આપણે જવું જ છે ને ? - ‘ને’
તમે તો આવી ગયા ? – ‘તો’
એવું તો આપણાથી કેમ કહેવાય ? – ‘તો’
તમેય મારી સાથે આવો. – ‘ય’
હું ય પ્રથમ વર્ગમાં પાસ થઈશ જોજો. – ‘ય’
વસ્તુ ખૂબ જ સસ્તી છે, ફક્ત રૂપિયા પચાસની. – ‘ફક્ત’
મહાદેવભાઈ માત્ર પચાસ વરસ જીવ્યા. - ‘માત્ર’
ત્યારે તો તમે ખૂબ ભાગ્યશાળી છો ? – ‘તો’
આજે વરસાદ પડવો જ જોઈએ. – ‘જ’
પગ ઉંચકતાં જ એણે આશ્ચર્ય અનુભવ્યું. - ‘જ’
આમાં એ લોકોનો પણ કાંઈ દોષ ન હોતો – ‘પણ’
ખાંડણી દસ્તો ક્યાંક મૂકાઈ ગયેલાં જ હોય છે. – ‘જ'
અમે તો વૈશાખ મહિનામાં પહેલગામમાં હતાં. – ‘તો’
નાનપણથી જ એની એવી તાસીર હતી. - ‘જ'
મૃત્યુ પ્રસંગે જે બનવું જોઈએ તે બને જ છે. – ‘જ’
પથ્થરો બોલે તો બોલાવી જુઓ – ‘તો’
એણે જ મૌન તોડ્યું. – ‘જ’
જેણે એક પાપ કર્યું ન હોય તે જ પહેલો પથ્થર ફેંકે ? - ‘જ’
બાપુ એ વાત જ ન કરશો. - ‘જ’
તું ગુરૂને ઘેર જઈ વિદ્યા ભણી આવે તો સારું – ‘તો’
બા એકલાં જ જીવે છે. – ‘જ’
રસાકસી થોડી જ વાર ટકી. - ‘જ’
ઉછીનું માંગનારા તદ્દન નિર્લજ્જ હોય છે – તદ્દન
મારાં જીવતા તો કેમ હું હા પાડું ? - તો
હવે વેકેશન આડે માત્ર એક માસ બાકી છે- માત્ર
આવી ઉનાળાની ગરમીમા ઊંધ આવે ખરી ? - ખરી
ચપ્પુ ભાંગ્યું તો ભલે ભાંગ્યું – તો
બાપુએ મારું ઘડતર કરવાનું નક્કી જ કરી લીધેલું – જ
તું વિદ્યા ભણ્યાનું અભિમાન પણ બહું રાખે છે – પણ
મન-વચન કર્મથી આપ માની લહે સત્ય છે એ જ મન એમ સૂઝે - જ
એવડો કૂબો વાડા વચ્ચે જ ઊભો કરી દીધો - જ
એ બાલુડા પાછળ પોસ્ટમાસ્તરે સારુ પુણ્યદાન પણ કરી નાખ્યું - પણ
આ કોઈ ખવીસની રમત તો નહિ હોય ? –તો
આ કપટી કો આવ્યા ખરા - ખરા
જુઓ તો ઊભા છે નળ પંચ – તો
એક મહિનો માત્ર કેળા, લીંબુ અને દુધ પર કાઢ્યો - માત્ર
જરા જોઈએ તો ખરા કે કેવું કામ આપે છે ? તો, ખરા
જેમાં કાળાશ તે તો સૌ એકસરખું - તો
કસ્તુરી કેરી બિંદી તો કરું નહિં - તો
ગંગા તો બસ ગંગા જ છે -તો
એ તો અહીં આવ્યા વિના રહેશે નહિં – તો
માણસ આમ ભારે ડાહ્યો પણ ધૂની ખરો ? - પણ
એક વખત જેલ જનારો, બીજી વખત જાય ખરો ?- ખરો
બાકી સંચામાં તડ પહેલેથી જ હશે. – ‘જ’
જીવનનો પણ એ જ પ્રકારનો અંત છે ને ? – ‘પણ, જ, ને’
એ અહીં અસારવાદમાં પણ સરી પડ્યા નથી. – ‘પણ’
માત્ર કેમેરામાં પાણી ન પેસે તેની અમને ચિંતા હતી – ‘માત્ર’
એમણે એ પત્રનો મને ખૂબ જ સરસ જવાબ આપ્યો – ‘જ’
મને બોલવાની ટેવ તો પહેલેથી હતી. – ‘તો’
એક મહિનો માત્ર કેળાં, લીંબુ અને દૂધ પર કાઢ્યો. -‘માત્ર’
ભાષણની શરૂઆતમાં જ તેમણે કહ્યું. – ‘જ’
જીવનનો પણ એ જ પ્રકારનો અંત છે ને ? – જ,ને
છોકરાઓ ઘરે હોય તો આવું ઠંડુ ખાવાનું ખાય ખરા ?- ખરા
અમે ત્રણ પણ તે જ વાતાવરણથી મસ્ત બની ગયા – જ
કુંતીપુત્ર શત્રુઓનો સંહાર કરી હવે તો તમે નિશ્ચિત બન્યા - ને
સંસારને બાળી રહેલો દાવાનળ પાપીઓનું લોહી છાંટવાથી જ બુઝાય છે – જ
તોય ધૈર્ય ધરી ઊભી સ્વામીને સન્મુખ થાવા - ય
એથી ઉત્તમ વિપ્રયોગ સહીને જ ચિત્ત ચિતરાવું -જ ભારતને થોડા વર્ષોમાં સ્વતંત્રતા મળવાની જ છે – જ
મારા જેવા ઘણાય છે - ય
તદ્દન નવી નોકરીમાં આવી પ્રભાશંકરનું કરવા કરાવવાનાં પ્રયત્ન થયેલા – તદ્દન
આવા મનસ્વી રાજાની નોકરી કરવા કોઈ સારો રાખે ખરો – ખરો
મણિભાઈએ મોટેથી બૂમ પાડીય ખરી - ય, ખરી
સામસામી નજર મળતા બંન્નેય હસી પડ્યા - ય જ
એ બહુ જ વિચારમાં પડી ગયો -જ
ચ્યો હે હેડ્યા જી ? સુંદરણા ? - જી
સત્યાગ્રહી જ સુખી થાય – જ
સુંદરીને સ્થાને સૌંદર્ય અને તે પણ પૂજનીય - ૫ણ
એનાં જ જીવનની કૃતાર્થતા છે ને ? - ને
આવા પરમ મહિમાવંતુ વિભૂતિમય સૌંદર્યનું સ્થાન બીજું કોઈ લઈ શકે ખરૂં ? - ખરૂં
આ કાવ્ય તો સુંદરીનું નથી - તો
મન અસ્વસ્થ થાય છે જ – જ
છેલ્લી ક્ષણ સુધી એનું દર્શન એ જ કર્તવ્ય -જ
કોઈને આંખોમાં ચિતરાવી જ જુઓ - જ
રેતીની શીશીને ઉલટાવી જુઓ તો ખરા -ખરા
એક તદ્દન સાદા ખાદીના લેબાસવાળા ભાઈબહાર આવ્યા
- તદ્દન
તમને કાંઈ તકલીફ તો નથી પડી ને ? - ને
મારું ગોત્ર, મારી જાતિ કશાની મને ખબર જ નથી -જ
એના મા બાપુની તમને જાણ છે ખરી ? - ખરી
ભાઈ તું તો પ્રેમમા પડી ગયો – તો
બધુંય જાણું છું – ય
બસ ચાલ્યો જ આવું છું - જ
પછી તો એ નોકરી કરશે ને ? - ને
તે તદ્દન ઓગળી ગયો હતો – તદ્દન
મીઠાનો ગાંગડો તો દેખાતો નથી – તો
આ ભાંગતા તો કંઈ જ દેખાતું નથી - તો, જ
જગતના કણેકણમાંય ઈશ્વર રહેલો છે - ય
બા ઊઠવાનુંય શીખવાડે છે -ય
ફ્રેમ થયેલા દાદા આંસુ લૂછે ખરા ?- ખરા
ત્યારે તો હું જ પ્રવજ્યા લઈશ – તો
જ ભદ્રિકે કહ્યું હું ય દીક્ષા લઈશ - ય
મહાનામે સાદગીમાંય સુંદરતા હોય છે - ય
આશ્રમમા શીખ્યો એ જ-જ
આ સર્વ પદાર્થોં એ જ પરમેશ્વર – જ
અનુરૂદ્ધની વાત માન્ય રાખી ખરી ?- ખરી
ઘાઘરોય મેલોદાટ કેદુનો - ય
પહોંચતા જ પટકાણી ભાણી - જ
બીતી બીતી ચારેય દિશામાં જુએ – ય
બ્રિટનમાં એમનો બંગલો પણ હતો. -પણ
બીજા લોકોને તો નવાઈ લાગી –તો
⊙ ખાલી જગ્યા યોગ્ય નિપાત મુકી લાખો ⊙
1 અખંડ.........ભલે રહ્યું, હૃદયસ્થાન તેનું હવે. – ‘જ’
2 માટે એ.........અનુચિત – ‘પણ’
3 ભલી હશે.........ચોક લગી દોડી આવવાની. – ‘તો’
4 માટી મા’ત્માવાળી ના જોઈ હોય .........! – ‘તો’
5 તમે..........એક નવાઈ કરી ? – ‘જ’
6 દંડ એ.........ક્ષત્રિયનો ધર્મ છે. – ‘જ’
7 એનાથી સવર્ણોને.........નુકશાન થયું છે. – ‘પણ’
8 બીજા લોકોને....….…..નવાઈ લાગી. – ‘તો’
9 આ ખોરાક.........ખાસ્સો અમીરી છે. - ‘પણ’
10 હું કોઈની સાથે બોલતો..........નહિ. – ‘પણ’
11 એ....…....અહીં આવ્યા વિના રહેશે નહિ. – ‘તો’
12 રોકાવાના છો. ....... ? – ‘ને’
13 આ ખોરાક ખાસ્સો....... અમીરી છે. – ‘પણ,
14 એનું મોત .....હવે .....ઉપાય રહ્યો હતો. -ય , ય’
15 એનાં માબાપની તેમને જાણ છે........…? - ખરી’
16 તમે એ વેરવૃક્ષને સરળતાથી ઊખેડી શકશો.........? -ને’
17 ગીતામાં.........એ કહ્યું..........છે. - ‘તો, જ’
18 તે પારખવું યોગબળથી.........કદાચ શક્ય બને ! – ‘જ’
19 પાંપણના પલકારા જેટલી...નિયમિતતાથી ગાળ દેતાં – જ’
20 આ.........આઠ-દહ આની રળી આવે છે. – ‘તો’
21 પત્નીની પસંદગી કરવા હું……………દક્ષિણમાં દોડી આવ્યો છું. - છેક
22 કંઈ ઉતાવળિયું પગલું તો નથી ભરાઈ ગયું...... મારાથી ? – ‘ને’
23 નમસ્તે...........કહેતા પેલા ભાઈએ વિદાય લીધી. –‘જી’
24 ગાડું.......નજીક આવ્યું. – ‘છેક’
25 મીઠો મીઠો ક્ષોભ પોત..........અનુભવવા માંડ્યો. - જ
26 એણે..... મૌન તોડ્યું. - ‘જ’
27 અત્યાર સુધી મેં દરિયાનું.......સૌંદર્ય જોયું હતું. - ‘માત્ર’
28 શોષક શોષ..........રહે છે. - ‘જ’
29 મૃત્યુવિષયક કાવ્યોમાં......એ વિરલ છે. - ‘તો’
30 પથ્થરો બોલે.........બોલાવી જુઓ. – ‘તો’
31 અનાથ બાળકો માટેનું તો સ્વર્ગ.........ગણાય. – ‘જ’
32 એક સંત.........રસ્તે જઈ રહ્યો હતો. – ‘જ’
33 પછી.….......એ નોકરી કરશેને ? - ‘તો’
34 પિતાજી તમે......... મને કહો – ‘જ’
35 બાના ઘરમાં સાવ સૂનકારો.........છે. - ‘જ’
36 પ્રશ્ન ઘણો.........હતો. - ‘જ’
37 લાખ ટકાની આબરૂને એણે ....... સોડમાં સંતાડી. -‘પણ’
38 હું તમારી સાથે.........સંમત નથી. - ‘જ’
39 મેં ...…......તેમને આભાર કરી શિષ્ટાચાર બતાવ્યો. –‘પણ’
40 મને હું રજ.........હીન ગણતી નથી. - ‘માત્ર’
41 તમને હું એક નક્કર.........દાખલો આપું. – ‘જ’
42 સાથે તેમના નાયી ઉપાલિને.........લીધો. – ‘પણ’
43 મારી પાસે બાકી રહેલી છેલ્લી પાઈ..........એ લઈ જશે. – ‘પણ’
44 જોઉં......... ખરો કે એણે કાગળમાં શું લખ્યું છે. – ‘તો’
45 એ.........ચોકીદારમાં.......જીવન પૂરું કરે એવું નથી. – ‘માત્ર, જ’
46 એ આનંદ.........હતો........ - ‘તો, જ’
47 .......... એને મહારાજા ભાવસિંહજી મળ્યા નથી. – ‘માત્ર’
48 લોઢામાંથી બનેલા સર્વ પદાર્થોતે નામ.........છે. -‘માત્ર’
49 એ.........પાણીમાં તદ્દન ભળી ગયું છે. – ‘તો’
50 પરમેશ્વર અહીં...…......છે. - જ’ .....
51 હું.........આ શું રસ કાઢવાનો સંચો લાવ્યા ? – ‘ને’
52 હવે એનો જીર્ણોદ્વાર શક્ય.. .નહોતો. – ‘જ’
53 ભોજા જેવો ભડ માણસ.........ભડકી ઊઠ્યો. – ‘પણ’
54 એ.........હાથ જોડી શક્યો. – ‘માત્ર’
55 ત્યારે.........તમે ખૂબ ભાગ્યશાળી છો ! – ‘તો’
56 અને ઘણું કહ્યું..........તે સમજ્યા નહિ – ‘તોય’
57 આજે વરસાદ પડવો.........જોઈએ. - જ’
58 માણસ આમ ભારે ડાહ્યો, પણ ધૂની.......……! – ‘ખરો’
59 હાજી, અમે.........આવી પહોંચશું સમયસર – ‘તો’
60 એક વખત જેલ જનારો, બીજી વાર જાય.........?-ખરો’
61 મહાદેવભાઈ......……. પચાસ વરસ જીવ્યા. - ‘માત્ર’
62 ગંગા….......બસ ગંગા.......છે. - ‘તો, જ’
63 મારા જેવા ઘણાય છે. એને મહારાજા ભાવસિંહજી મળ્યાં નથી. – ‘માત્ર’
64 હવે, એક...........છે ઉપાય. - ‘જ’
65 મારે તને ખોટું લગાડવું ...... પડશે - ય
66 અંતે તું સાચું બોલ્યો........…? - ખરો’ ?
67 અવાજમાં...........ભાવુકતા આવી ગઈ. – ‘પણ’
68 બાપુ, હળદર ફીટશે,......... વાર લાગશે. - પણ’
69 બાપુ, એ વાત.........ન કરશો. - ‘જ’
70 .......ત્યાં તને ક્યું કામ મળવાનું છે ? – ‘પણ’
71 દેવરાજના શબ્દોમાં.…………… .નહિ. –
No comments:
Post a Comment